De etymologie van het schilderen

Heb je je ooit afgevraagd waar het woord ‘schilderen’ nou eigenlijk vandaan komt? De ARTillerie ging op onderzoek uit, we houden ons immers dag in en dag uit bezig met de resultaten van het schilderen, maar hoe is dat woord nou eigenlijk ontstaan?

Daarvoor stappen we even in tijdmachine en keren we terug naar de late middeleeuwen. In grote delen van Europa waren ridderspelen een populaire vrijetijdsbesteding voor ieder die zich dat kon veroorloven. Het spel dat de meeste toeschouwers trok op de toernooien, was het steekspel. Hierbij was niet de bedoeling, in tegenstelling tot wat er alom gedacht wordt, om de opponent door middel van de lans van zijn paard te stoten. Nee, het doel was om de lans te breken op de tegenstander, waarbij het mikpunt bij uitstek het schild van de bestrijder was. De ridder die de meeste lansen brak was de winnaar.

Het enige probleem was dat zonder verdere aanduiding de toeschouwers niet wisten voor welke partij ze moesten juichen. Ridders werden namelijk zodanig in harnas gehesen, dat ze onherkenbaar waren. Dit was ook een probleem op het slagveld, want ook voor veldslagen trokken de heldhaftige ridders hun loodzware kleding uit de kast. In florerend Vlaanderen vonden ze daar wat op. De schilden en harnassen zouden versierd worden met wapens van het huis en de eenvoudigst manier om dat op een kleurrijke manier te realiseren was door middel van verf. En voilà, zo ontstond het woord ‘schilderen’.

Het probleem leek opgelost, maar niks minder bleek waar. De toeschouwers moesten nu ook alle wapens uit hun hoofd leren, om te weten welke held er ginder op die hengst zat. Dat was bij een klein toernooi nog redelijk te overzien. Maar als het op een groot toernooi aankwam waren de toeschouwers al gauw het spoor bijster. Al snel kwam er een aangewezen persoon, de heraut. Hij hield alle wapens in een wapenboek bij die op het toernooi de revue passeerden. Bovenal fungeerde de heraut als ceremoniemeester, waarvan het afkondigen van de betreffende ridders die op dat moment zich op het veld bevonden, een belangrijk onderdeel was.

Claes Heynenzoon(ca. 1345-1414) was de heraut wiens wapenboek zich in Brussel en in Den Haag bevindt. Op 23 juni 1405 schreef hij zijn laatste zinnen in het wapenboek van Beyeren : ‘Hier eindigt dit boek van de hand van Beyeren, voorheen Gelre, wapenkoning van de Ruwieren, in het jaar des Heren duizend vierhonderd vijf op de dag voor die van de heilige Johannes de Doper.’ Zoals er misschien al te vernemen valt, was deze prominente heraut eerst in dienst van de Hertog van Gelre en daarna van Hertog graaf Albrecht van Beieren. Hieronder zijn enkele opvallende (details van) folia uit het wapenboek van Gelre en Beyeren uitgelicht.

Smaakt dit naar meer? Bezoek dan de website KB.NL (wapenboek Beyeren) of KBR.BE (wapenboek Gelre)