Stilleven met een boeket in wording

We zijn alweer halverwege maart, dus dat betekent dat het weer hoog tijd is voor het kunstwerk van de maand! Dit keer is het een zeventiende-eeuws bloemstilleven van Dirck de Bray (ca. 1635-1694) dat te bewonderen is in het Mauritshuis in Den Haag. De Bray was een Nederlandse kunstenaar die zijn weg wist te vinden in meerdere disciplines. Hij schilderde, maar was ook een zeer bedreven prentkunstenaar, tekenaar, houtsnijder en boekbinder. Hij kwam uit een kunstenaarsgezin; zijn vader, Salomon de Bray, was dan ook voor lange tijd zijn leermeester. Ondanks dat Dirck een multidisciplinair kunstenaar was, kon hij voortreffelijk schilderen. In 1671 werd hij in Haarlem lid van het Sint-Lucasgilde, het schildersgilde van de stad. Het bloemstilleven vervaardigde De Bray graag zowel in water- als olieverf.

Afgebeeld in Stilleven met een boeket in wording zijn allerlei soorten bloemen in alle kleuren van de regenboog: onder andere gele narcissen, roze anemonen, paarse akeleien en wit met rode tulpen schitteren op het voor de rest kale en donkere doek. De bloemen zijn in volle bloei, wat perfect aansluit op de lente die op dit moment weer in aantocht is. Opmerkelijk aan dit stilleven is dat alle afgebeelde bloemen voorjaarsbloeiers zijn. Dit lijkt in de eerste instantie juist heel logisch; bloemen met verschillende bloeitijden zouden praktisch gezien onmogelijk allemaal gelijktijdig kunnen leven en dus ook niet afgebeeld worden. Maar voor de Nederlandse schilders was het juist gebruikelijk om zich in hun bloemstillevens niet te beperken tot bloemen uit hetzelfde seizoen, maar juist zoveel mogelijk variatie te verwerken in hun composities. Ze gebruikten dus vrijwel altijd bloemen uit verschillende tijden van het jaar. Nu staan we hier misschien niet zo bij stil, aangezien wij simpelweg binnen een oogwenk honderden foto’s kunnen maken en opzoeken van bloemen en planten uit welk seizoen dan ook. In de zeventiende eeuw was dit natuurlijk geen optie, dus legden schilders de bloemen die op dat moment in bloei waren vast in studies, om deze later te gebruiken in hun schilderijen. Dirck de Bray koos er dus voor om dit niet te doen, en juist enkel de bloemen die op dat moment daadwerkelijk in bloei waren te verwerken in zijn stilleven. 

Nog een reden waarom Stilleven met een boeket in wording uniek in zijn soort is: het boeket is nog niet af. Dit is relatief ongebruikelijk, aangezien veruit de meeste schilderijen in dit genre boeketten weergeven die al in een vaas staan of in ieder geval netjes gerangschikt zijn. In De Bray’s schilderij is dit hele proces echter nog in gang: er staat weliswaar al een aantal bloemen in de vaas, maar een groot deel van het boeket ligt nog kriskras door elkaar op tafel. Ondanks dat dit als een chaotische compositie klinkt, vormt deze verzameling aan bloemen toch een mooi samenhangend geheel. om nog maar te zwijgen over hoe de ruimte geroken zal hebben. Laat de lente maar komen!