Herken uw heilige!

Wie een katholieke kerk binnenloopt, kan er niet omheen: heiligen. Van voorbeeldige pausen, tot standvastige martelaren en van altruïstische soldaten tot vrome prinsessen; heiligen heb je in alle soorten en maten. Een maand geleden is, na een lang proces, ook de in Nijmegen bekende Titus Brandsma (1881-1942) aan het ‘pantheon der voorbeeldige christenen’ toegevoegd. Zijn beeltenis  – met ronde bril, kuif en pij – spreekt boekdelen. Maar dat is niet bij alle heiligen het geval. Van de meeste weten we niet hoe ze er hebben uitgezien – laat staan of ze daadwerkelijk geleefd hebben.  Daarom worden heiligen vaak met een attribuut afgebeeld, meestal verwijzend naar hun (martel-) dood of beroep. Op die manier kan de beschouwer hem of haar herkennen. Tegenwoordig weten nog maar weinig mensen de beeltenis van heiligen te ‘lezen’, waardoor de figuren met hun soms vreemde attributen eerder voor vraagtekens zorgen. In dit ARTikel nemen we je mee naar een aantal heiligen met opvallende attributen, zodat jij bij het volgende kerk- of museumbezoek je medereiziger versteld kan doen staan. 

Apollonia van Alexandrië (gestorven 249) Attribuut: tang met tand of kies

De Heilige Apollonia is de beschermheilige van de tandartsen en voor iedereen met kiespijn. Je ziet haar dan ook steevast met een tang met daartussen een tand geklemd. Au! Daarnaast heeft Apollonia vaak een palmtak vast, verwijzend naar haar marteldood. De heilige is namelijk onder erbarmelijke omstandigheden overleden. Het verhaal gaat dat, nadat Apollonia weigerde haar geloof in Christus af te zweren, ze door de Romeinse autoriteiten verschrikkelijk werd gemarteld. Al haar tanden werden uitgetrokken en haar kaak werd gebroken. Na deze pijnlijke handeling  is Apollonia levend verbrand.  Heb je nu last van je tanden of kiezen? Bid dan tot Apollonia en zij komt je helpen.

Wilgefortis, ook wel Ontkommer (?) Attribuut: baard en kruis

Wilgefortis is misschien wel een van de vreemdst uitziende heiligen. Ze draagt dure kleding, hangt aan een kruis een heeft een keurig getrimde baard. Volgens haar legende moest de christelijke Wilgefortis trouwen met een heidense prins. Omdat ze dit weigerde gaf God haar gezichtsbeharing, waardoor ze voor de aanstaande bruidegom onaantrekkelijk zou zijn. De vader van Wilgefortis was hier niet van gediend en liet haar kruisigen. Dit verhaal klinkt uiterst vreemd en dat is het ook. De iconografie van Wilgefortis berust namelijk op een misinterpretatie van een Christusbeeld uit het Italiaanse Lucca. Christus wordt hier niet afgebeeld in zijn gebruikelijke lendendoek, maar in een lang gewaad – een gebruikelijke traditie in Byzantium. Voor middeleeuwse reizigers uit Noord-Europa was dit echter nieuw. Zij zagen het Christusbeeld onterecht aan voor een beeld van een andere heilige, waarna de legende van Wilgefortis in het leven werd geroepen.

Stefanus (gestorven 35) Attribuut: stenen

Stefanus is de eerste volgeling van Christus die een marteldood stierf. In het Nieuwe Testament lezen we dat Stefanus door een menigte werd gestenigd nadat hij een hogepriester zou hebben beledigd. Daarom wordt Stefanus afgebeeld met de stenen die hem hebben omgebracht. Soms liggen die stenen op zijn Bijbel en soms zijn ze op zijn hoofd vastgeplakt om aan te geven hoe hij precies is omgekomen.  De heilige beschermt door zijn executie wel alle beroepsgroepen die iets met stenen van doen hebben, zoals de metselaars. Ook de grote kerk van Nijmegen is naar deze heilige vernoemd.

Hiëronymus van Stridon (347-420) Attribuut: kardinaalskleding en leeuw

Hiëronymus geniet een belangrijke rol in de Katholieke Kerk. Hij is namelijk degene die de Bijbel naar het Latijn zou hebben vertaald. Zodoende wordt hij ook wel tot een van de vier kerkvaders gerekend. Na een studie in Rome besloot Hiëronymus als een simpele monnik verder te leven. Samen met een groepje gelijkgestemden reisde hij zo door het Romeinse Rijk. Op zijn reizen leerde hij diverse leermeesters kennen, die hem perfect Hebreeuws en Grieks leerden. Op een dag kwam er een leeuw het klooster binnengelopen waar de heilige op dat moment verbleef. Het dier had een doorn in zijn poot. In plaats van weg te rennen, liep Hiëronymus op de leeuw af en verloste hem van de stekel. Daarna bleef de leeuw in het klooster wonen als een doodgewoon huisdier. Op afbeeldingen van Hiëronymus zien we hem dan ook vaak met een leeuw afgebeeld. Gek genoeg is Hiëronymus niet de patroonheilige van de koning der dieren, maar wel van de vertalers.