De zoektocht naar identiteit

Veel kunstwerken kunnen gezien worden als een zoektocht naar identiteit. Jackson Pollock drukte met zijn ‘’all-over’’ composities zijn psyche uit op het doek, op zoek naar de meditatieve kwaliteiten van het schilderen en innerlijke rust. Andy Warhol zocht door middel van zeefdrukken zijn identiteit in de massacultuur en de consumptie van massamedia. De zoektocht naar identiteit wordt bij deze kunstenaars echter naar de zijkant geschoven, doordat zowel Warhol als Pollock boegbeelden zijn van respectievelijk het abstract expressionisme en de popart. Deze twee individuen zijn door de kunstgeschiedenis op een voetstuk geplaatst, waardoor ze niet meer los te maken zijn van hun status als iconen van de moderne kunst. Voor een pure zoektocht naar identiteit in de kunst moet men dus elders kijken. De manga Vagabond is een goed voorbeeld van een literair werk waar de focus echt ligt op het zoeken van identiteit. Hoe wordt dit thema in het verhaal uitgebeeld in vergelijking met Warhol en Pollock? In dit artikel zal ik trachten daarachter te komen.

Vagabond gaat over een samoerai genaamd Miyamoto Musashi. Nadat hij heeft gevochten in een oorlog in Japan weet hij niet zo goed meer wat hij met zijn leven aan moet. Een tijdje reist hij doelloos rond, totdat hij een oude monnik tegenkomt. Deze wijst hem op de doelloosheid van het leven van de samoerai. Hierop geeft Musashi zichzelf een doel: de sterkste samoerai van heel Japan worden. Naarmate het verhaal vordert en Miyamoto steeds sterker en sterker wordt, ontdekt hij veel over zichzelf en leert hij van de mensen die hij op zijn spirituele reis tegenkomt veel levenslessen. Vagabond gaat dus eigenlijk over een man die zoekt naar zijn identiteit en zijn doel in het leven door middel van de mensen om hem heen. De mensen op Musashi’s reis definiëren wie hij uiteindelijk zal worden.

Eenzelfde soort invloed van de omgeving zien we in de kunst van Andy Warhol. Warhol heeft vaak gezegd dat hij een ‘’pop person’’ wilde worden. Wat hij hiermee bedoelde was dat hij wilde opgaan in de massamedia, de vele advertenties en massaal geproduceerde goederen van de jaren zestig in Amerika. Warhol laat met zeefdrukken van Campbell’s soup cans, Marilyn Monroe en Coca Cola de wereld op zich inwerken. Daarnaast, niet onbelangrijk, laat hij zijn wereldbeeld, een deel van zijn eigen identiteit, door deze wereld beïnvloeden.

Zowel Miyamoto als Warhol laten zich dus beïnvloeden door hun omgeving. Waar de kunst van Warhol echter verschilt met de spirituele reis van Miyamoto Musashi is dat de samoerai niet naar de wereld buiten hem kijkt voor zijn uiteindelijke identiteitsvorming. Echte verandering en ware identiteit komen, als we Vagabond moeten geloven, uiteindelijk uit jezelf. Identiteitsvorming is een actief proces, iets waaraan je actief deel moet nemen. Warhol neemt in zijn kunst een passieve, observerende rol in: Warhol is slechts toeschouwer van de wereld. In tegenstelling tot de beroemde pop-artist speelt Miyamoto Musashi een actieve rol in zijn eigen verhaal. Hij neemt de lessen die hij van zijn vele tegenstanders en meesters leert mee en bouwt zo zijn eigen verhaal, in plaats van anoniem te blijven in de massa, zoals Warhol eigenlijk wilde.

Miyamoto Musashi en Andy Warhol lijken dus op het eerste gezicht heel erg op elkaar, maar hebben één fundamenteel verschil: één gaat mee met de massa, terwijl de ander een individueel pad bewandelt in het leven. Miyamoto Musashi is in die zin dus eerder eenzelfde soort figuur als Jackson Pollock: iemand die zijn gevoelens en individualiteit op het doek uitdrukte met gigantische doeken en sporadisch uitziende spetters verf. Ook Pollock liet zich voor zijn kunst beïnvloeden door de buitenwereld: de Mexicaanse muralisten en de Europese surrealisten zijn een paar voorbeelden van Pollocks inspiratiebronnen. De kunstenaar verwerkte deze invloeden echter in een uiterst individueel oeuvre, dat sporen bevatte van muralisme en surrealisme, maar er echt niet zo uitzag: het was Pollocks stijl, en niks anders (op dat moment dan). Net als Musashi verwerkt Pollock de buitenwereld dus in zijn individu.

Met dit ARTikel wil ik geen uitspraken doen over of meegaan met de massa beter is dan je eigen pad te volgen in het leven. Takehiko Inoue doet dit echter wel in Vagabond. Naast Miyamoto Musashi is er nog een hoofdpersoon: Matahachi. Matahachi en Miyamoto zijn in het verhaal oude vrienden, die elkaar zijn kwijtgeraakt na de eerder genoemde oorlog. Terwijl Miyamoto op zijn identiteitsvormende reis is, laat Matahachi het leven maar op zich afkomen. Hij gaat mee met de menigte en eindigt halverwege het verhaal als alcoholische zwerver. Als Miyamoto op Jackson Pollock lijkt, dan lijkt Matahachi dus op Andy Warhol: iemand die zich laat meeslepen met de massa, die eigenlijk helemaal geen individuele identiteit heeft. En waren de meeste grote kunstenaars van de afgelopen eeuw  niet mensen die hun identiteit en individualiteit op het doek vastlegden?