Gertrude Käsebier en haar Amerika

De fotografie is een medium waar de ARTillerie nog niet zo vaak over heeft geschreven. Jammer, want er zijn veel fotografen die de meest kunstzinnige dingen maken. Daarom gaat de ARTillerie vandaag terug naar de jaren rond 1900 om dieper te duiken in het leven van één van de grootheden in de kunstfotografie: Gertrude Käsebier (1852-1934).

Op 18 mei 1852 – voor de oplettende lezer: vandaag precies 168 jaar geleden – werd Gertrude als Gertrude Stanton geboren in de legerbasis van Des Moines te Iowa. De Duits klinkende naam ‘Käsebier’ kreeg zij door het huwelijk met Edouard Käsebier (1846-1910) met wie zij in 1874 trouwde. Gelukkig was het huwelijk niet, maar toch kwamen er drie kinderen uit voort: Fredrick William, Gertrude Elizabeth en Hermine Mathilde. Door haar verplichtingen als moeder kon Gertrude pas op haar 37ste het artistieke pad in slaan. Vanaf 1889 volgde zij dan ook een opleiding tot portretschilder aan het Pratt Institute of Art and Design in Brooklyn en bij verschillende academies in Frankrijk.

In de jaren negentig leerde Gertrude de fotografie kennen. Een medium waarin zij nog beter haar idealen als kunstenares kwijt kon. In eerste instantie maakte Gertrude vooral portretten, waarvan die van de Sioux-Indianen uit 1898 de bekendste zijn. In tegen stelling tot veel van haar voorgangers, legde zij de focus op het gezicht en niet op de attributen van de indianen. Hiermee geloofde zij het “ware karakter van de Sioux” te openbaren. Zij wilde de kracht en individualiteit van iedere geportretteerde vastleggen in een volgens haar “nieuwe fase” voor de oorspronkelijke bewoners van Amerika. Wrang hieraan is wel, dat die nieuwe fase een periode van discriminatie en een opgelegde overname van de westerse cultuur zou betekenen voor de Sioux. De indianen die Gertrude fotografeerde waren dan ook allemaal leden van het rondtrekkende toneelgezelschap van Buffalo Bill. Veelal waren zij niet vrijwillig in deze business beland.

Misschien nog wel bekender is Gertrude geworden door haar allegorische genre-scènes ‘ontremd het moederschap’. Het grootste deel van deze foto’s belicht de positieve kant van het moederschap, maar er zijn er ook die meer in gaan op donkere zijde van het moeder-zijn en de positie van de vrouw in het algemeen. Kijk bijvoorbeeld naar de foto The Heritage of Motherhood uit 1904. We zien hier het model – tevens vriendin – Agnes Lee in een leeg landschap weeklagend om het verlies van haar dochter.

De bekende picturialist Alfred Stieglitz (1864-1946), was helemaal weg van Käsebier. Hij publiceerde de eerste vijf foto’s van Käsebiers genrescènes ‘ontremd het moederschap’ in het tijdschrift Camera Work in juli 1899. Hierna raakte Käsebier echt bekend onder een breder publiek en eveneens financieel succesvol. Zo succesvol zelfs dat de foto Manger uit 1900 voor honderd dollar werd verkocht, destijds het hoogste bedrag voor een foto in dit genre. De periode waarin zij goed contact had met Stieglitz wordt dan ook gezien als hoogtepunt van haar carrière. Het succes mocht echter niet lang duren, want in 1906 verbrak Käsebier de vriendschappelijke relatie met Stieglitz. Dit omdat Stieglitz Käsebier te commercieel vond. Desondanks bleef Käsebier tot 1929 actief als fotografe. Paradoxaal genoeg wist zij na de breuk met Stieglitz geen tot weinig beroemde werken meer te produceren. Gertrude Käsebier stierf op 12 oktober 1934 in het huis van haar jongste dochter Hermine.