Godenliefden: Valentijnsdag op de Olympus

Valentijnsdag: de dag van de liefde. De liefde uiten we op verschillende manieren: we geven onze partner een bos bloemen, een doos chocolade of een schattige knuffelbeer. Maar ook het bedrijven van de liefde zelf is een veel voorkomende activiteit op Valentijnsdag. De Italiaanse kunstenaar Giovanni Jacopo Caraglio (1500-1565) wist deze momenten maar al te goed vast te leggen in zijn Godenliefden.

Caraglio’s Godenliefden is een publicatie van 20 erotische prenten die vaker wel dan niet zeer expliciet weergeven hoe goden en andere figuren uit de oudheid de liefde met elkaar bedrijven. Elke fase van lichamelijk verlangen wordt afgebeeld: van de eerste ontmoeting van de personages tot aan de nasleep van de seksuele gemeenschap (zie afbeelding 1). Verder is er sprake van geslachtshiërarchie: de sterke verlangens vanuit de mannelijke figuren worden haast superieur gesteld aan het sterk geobjectiveerde vrouwelijke lichaam.

Een voorbeeld hiervan is Mercurius en Herse, een van de 20 prenten uit Godenliefden (zie afbeelding 2). Op deze afdruk zien we hoe een vrij agressieve Mercurius over een vrouw heen stapt om de vrouw op het bed, Herse, te bereiken. De vrouw op de grond is Aglauros, de jaloerse zus van Herse, en deze probeert Mercurius nog tegen te houden. Ze wordt echter door hem gedwongen om naar de vagina van Herse te kijken. Deze scène mondt uiteindelijk uit in een trio. 

Mensen van alle soorten en maten worden in Caraglio’s serie weergegeven: mannen, vrouwen, jonge mensen, oude mensen, et cetera. De taferelen spelen zich zowel binnen als buiten af, en beslaan hetero-, maar ook homoseksuele relaties. Voor ieder wat wils dus. Behalve voor de Katholieke Kerk en de lokale overheid, die elke vorm van seks veroordeelden, aangezien geslachtsgemeenschap enkel bedoeld zou zijn voor voortplanting. Vanwege deze algemeen bekende en geaccepteerde ideeën, werden prenten zoals deze gezien als schandalen. Vandaar dat de prenten dus enkel bestemd waren voor privégebruik. 

En gebruikt werden ze. De mensen die dit soort erotische prenten aanschaften, deden allerlei dingen met de afgebeelde figuren: ze knipten de geslachtsdelen uit of tekenden eroverheen. Maar soms streelden of wreven ze zelfs over deze elementen van de prenten (zie afbeelding 3). Ze waren dus erg gewild, en misschien wel vergelijkbaar met de Playboy zoals we die in onze tijd kennen.

Deze serie (en andere soortgelijke publicaties van andere graveurs, zoals I Modi van Marcantonio Raimondi) was zelfs zo succesvol dat het andere kunstenaars inspireerde tot het ontwerpen van hun eigen versie. Zo bracht de Nederlandse Hendrick Goltzius in 1590 zijn eigen Godenliefden uit (zie afbeelding 4), al was deze serie nadrukkelijk meer teder dan zijn Italiaanse inspiratiebron: hierin worden geen expliciete seksuele handelingen weergegeven, terwijl deze bij Caraglio juist centraal stonden. 

Al met al zijn deze series gedurfde werken geweest, die vandaag de dag nog hun nazaten vinden in de erotische bladen van onze tijd.