Houd de dief!

Weet jij hoeveel een bekend kunstwerk waard is? Reken maar dat je er ontelbare stapels biljetten of tonnen aan muntgeld voor moet neersmijten. Toch hebben grijpgrage criminelen vaak geprobeerd om kunst zomaar mee te nemen, zonder er ook maar één cent voor te betalen. Zo schreven we afgelopen voorjaar nog over de kunstroof van een Van Gogh in Museum Singer Laren. Maar natuurlijk hebben er door de jaren heen nog veel meer kunstroven plaatsgevonden. Vandaag schrijft de ARTillerie over drie van de bekendste en mysterieuste kunstroven uit de geschiedenis.

Roof van de Mona Lisa (Leonardo Da Vinci), 1911-1913

Als je op 21 augustus 1911 het Louvre zou bezoeken, dan bestond er een kans dat je daar een mysterieuze man zou tegenkomen met een wel heel bijzonder pakketje onder zijn jas verstopt. Op die dag liep oud-medewerker Vincenzo Peruggia met Da Vinci’s Mona Lisa tegen zijn hoogstwaarschijnlijk zwetende lichaam aangedrukt het museum uit. Pas een dag later kwam de diefstal aan het licht – de beveiliging was toen blijkbaar nog niet zo accuraat als nu – omdat de schilder Louis Béroud merkte dat het werk niet op zijn vertrouwde plek hing. De politie startte gelijk met een grootschalig onderzoek waarbij zelfs Pablo Picasso als verdachte werd verhoord. Dat mocht niet baten en het werk leek voor altijd zoek te zijn. Tot twee jaar na de diefstal, want toen probeerde de dief het werk aan het Uffizi in Florence te verkopen. Niet lang daarna werd het werk in Italië teruggevonden en Peruggia werd opgepakt. Wat zijn motieven waren? Sommigen zeggen dat Peruggia als geboren Italiaan wilde dat de Mona Lisa in een Italiaans museum moest komen te hangen – Leonardo da Vinci was immers zelf Italiaan. Anderen zeggen dat Peruggia veel opportunistischer was en enkel uit was op geld. De waarheid zal waarschijnlijker ergens in het midden liggen. 

Roof van de Rechtvaardige Rechters en Johannes de Doper van het Lam Gods (Jan en Hubert van Eyck), 1934

Het verhaal rondom de gestolen panelen van het Lam Gods leest alsof het door Dan Brown zelf geschreven is, maar nee, dit is echt gebeurd. Op een regenachtige morgen in april 1934 ontdekte de koster van de St. Baafskathedraal in Gent dat de deur naar de kapel, waar het Lam Gods tentoongesteld stond, was open gebroken. Tot zijn grote schrik ontbraken er twee panelen van het immense retabel: de Rechtvaardige Rechters en Johannes de Doper. Niemand had iets gemerkt van de diefstal en niemand had ook maar een enkel idee wie de dader zou kunnen zijn. Drie weken na de diefstal ontving het bisdom van Gent echter een mysterieuze brief, ondertekend door ene DUA. In gebroken Frans onthulde DUA dat hij de dief was van de panelen. Hij was bereid om Johannes terug te geven mits het bisdom één miljoen Belgische Frank zou betalen voor de Rechtvaardige Rechters. Betaalde het niet, dan zou het laatsgenoemde werk vernietigd worden. Het bisdom weigerde zoveel geld te betalen en begon via advertenties in de krant te onderhandelen met DUA. Tijdens die onderhandelingen werd Johannes de Doper door DUA achtergelaten in een Brussels station om te bewijzen dat men hem serieus moest nemen. In het najaar van 1934 stokte ineens de onderhandelingen, waarnaar niemand meer iets hoorde van DUA en van de Rechtvaardige Rechters. Eindigt hiermee het verhaal? Nee! Op 29 november 1934 overleed Arsène Goedertier, een geldwisselaar en koster van andere kerk in België. Op zijn sterfbed vertelde hij te weten waar het missende paneel bewaard werd en dat men aanwijzingen kon vinden in de lade van zijn bureau. Natuurlijk ging de politie gelijk op zoek in het bureau van Goedertier en daar vond men kopieën van DUA’s brieven. Maar, waar was dan het gestolen werk? Dat geheim is waarschijnlijk met Goedertier mee het graf in gegaan. Tot op de dag van vandaag is het paneel spoorloos. Een kopie van de Rechtvaardige Rechters, gemaakt door kunstenaar Jef van der Veken, vervangt nu de lege plek in het retabel. De politie heeft de zaak ondertussen gesloten, maar ze is bereid de zaak te heropenen als er bruikbare tips binnenkomen

Roof van Het Concert (Johannes Vermeer) e.a., 1990

Terwijl heel Boston St. Patricksdag vierde, bereidden twee dieven zich voor op de grootste kunstroof aller tijden. Verkleed als politieagenten klopten de dieven de daaropvolgende nacht aan bij de poorten van het Isabella Stewart Gardner Museum met de smoes dat zij daar onderzoek moesten verrichten. Zonder morren werden de ‘agenten’ het museum ingestuurd. Aangekomen bij de afdeling Hollandse Meesters onthulden de dieven hun waren identiteit: een aantal luierende suppoosten werd in de boeien geslagen zodat zij niet op de alarmknop zouden kunnen drukken. Alle beveiligingssystemen werden uitgeschakeld en de suppoosten werden opgesloten in de kelder van het museum. Hierna stalen de dieven maar liefst dertien kunstwerken, zoveel dat ze twee keer naar de auto moesten lopen om alles mee te krijgen. Pas de volgende dag kwam de diefstal aan het licht, toen een nieuwe shift bewakers bij het museum arriveerde. De gestolen buit was zeer divers; ze bestond uit schilderijen van Rembrandt en schetsen Degas, maar ook uit een Chinese rituele drinkbeker en een Franse vlag uit de tijd van Napoleon. Alles bij elkaar waren voorwerpen zo’n 500 miljoen dollar waard. Het duurste gestolen kunstwerk was één van de 34 werken van Johannes Vermeer: Het Concert uit 1664. Dit werk alleen al is 300 miljoen dollar waard. Tot op heden zijn de stukken niet teruggevonden, al kan je daar als kunstdetective verandering in brengen. Het museum heeft een beloning van tien miljoen dollar uitgeschreven voor de gelukkige vinder van de stukken, de duurste beloning ooit uitgeschreven door een particuliere organisatie. Op Vermeers werk staat een aparte beloning van vijf miljoen dollar. Dat wordt zoeken dus!