Met de kat op tafel: Clara Peeters

Een schilderes uit de zeventiende eeuw? Je denkt misschien: ‘hoe is het mogelijk?’ Zelfs in de zeventiende eeuw waren er al een aantal succesvolle vrouwelijke schilders. Een hiervan is Clara Peeters (1594-1657): één van de bekendste vrouwen  onder de mannen. Veel weten we niet over haar.. Toch is ze een van de pioniers in de ontwikkeling van het stilleven. 

Vele denken dat Peeters oorspronkelijk uit Antwerpen kwam, hier is echter nooit bewijs voor gevonden. Peeters buitengewone talent is ze exceptioneel op haar jonge leeftijd. Ze zou bij het schilderen van haar eerste werken dan niet veel ouder zijn geweest dan een jaar of veertien. Er wordt dan ook vaak gedacht dat ze les heeft gehad van een meesterschilder. Maar ook hier is geen bewijs of documentatie van te vinden, dus blijft het een raadsel.

Ondanks dat we niet veel van haar leven weten is het wel bekend dat Peeters in de jaren twintig van de zeventiende eeuw een tijd heeft gewerkt in Den Haag en Amsterdam. Ze begon haar carrière in de Noordelijke Nederlanden zo rond 1607-1608, met een reeks van ongeveer tien schilderijen van bloemen en een stuk of vijf met de weergave van delicatessen. De stillevens van Peeters, beïnvloedde vele andere schilders. Ze was vooral befaamd vanwege haar bloem-, ontbijt- en banketstukken. De laatste twee benamingen zijn niet wat ze lijken. Ontbijt stillevens verbeelden niet alleen ontbijt maar ook andere soorten eten met tafelgerei, evenals de banketstillevens die onder andere ook tafelgerei in glanzend metaal of glas weergeven, maar ook vazen vol bloemen. 

Peeters schilderij Stilleven met versnaperingen en pronkbeker uit 1611 is een uit een serie van vier die ieder een typische Zeventiende-eeuwse maaltijd laten zien. Haar schilderijen zijn vaak tegen een donkere achtergrond, waarmee ze diepte creëert in de ruimte doordat de objecten er zo meer uitspringen. Tegen 1612 is Peeters een van de eerste schilders die stillevens schilderde voor haar inkomen. Tussen de vele bekers, kannen, vazen en schaaltjes lekkernijen komt er ook wel eens een kat kijken. Zoals op deze werken hieronder, waar de kat aangetrokken wordt door de geur van de lekkere vissen. 

Haar latere werken zijn vooral gericht op talloze metalen objecten en hun reflectie, die ze op een geloofwaardige realistische wijze weergeeft. Wat vele schilders uit de Nederlandse kunst die tijd deden was het afbeelden van zichzelf in de reflectie van deze metalen objecten zoals in een spiegel, beker, bord of kan. De trend volgend schilderde ook Peeters zichzelf in de weerspiegeling van het object. Zoals in het Stilleven met bloemen en vergulden bekers uit 1612 en in het Stilleven met kazen, amandelen en krakelingen uit 1615 haar reflectie te zien is in de weerspiegeling van de vergulde beker en de deksel van de kan.

Tafels vol aan bloemen, etenswaren, tafelgerei en een stel katten. Glanzende glazen, borden en zachte bloemblaadjes, zo groeide Clara Peters uit tot een van de grootste kunstenaressen van haar tijd. Ook al weten we weinig over Peeters, toch is ze een van de meest succesvolle schilders uit haar tijd. Met haar werk heeft ze ervoor gezorgd dat het stilleven als zelfstandig genre is ontwikkeld in de barok en het begin van de zeventiende eeuw.