Reis mee door achttiende-eeuws Europa met William Beckford

In tijden van verplicht bankhangen en gedwongen raamstaarsessies, vind je misschien de tijd om eens een goed boek te lezen. Daarom geeft de ARTillerie je vandaag na lange tijd weer een kunsthistorische boekentip!

Italië mag dan misschien nu wel verboden gebied zijn, maar in gedachte is het land nog vrij toegankelijk. Het boek ‘Dreams, Waking Thoughts, and Incidents’ kan hier wellicht bij helpen. Dit is het reisverslag van William Beckford (1760-1844), een excentriekeling die in de jaren 1780-1781 een Grand Tour maakte en zo Europa leerde kennen. Door middel van 25 brieven neemt hij je mee van het ‘gotische’ Canterbury naar de ruïnes van het dan-net-ontdekte Pompeï en Herculaneum. Onderweg doet Beckford Vlaanderen, de Nederlandse Republiek, de Duitse Landen en de Italiaanse steden aan, waarbij hij de meest indrukwekkende kunstwerken van zijn tijd passeert. Zo bezoekt hij in Den Haag de kunstcollectie van stadhouder Willem V (1748-1806) en in Keulen verbaast hij zich over de fonkelende reliekschrijn van de Drie Wijzen uit het Oosten. Over alles wat hij ziet heeft Beckford een uitgesproken mening, waarbij de klassieke oudheid als ultieme schoonheid geldt: Italië is immers zijn beloofde land. Toch zie je dat in de uitvoerige beschrijvingen van machtige bergketens, vergane ruïnes en uitgestrekte akkerlanden het gedachtegoed van de Romantiek al stillaan aanwezig is.

Ook persoonlijke gerieven en ongerieven passeren de revue. Beckford ergert zich bijvoorbeeld aan de alsmaar pijprokende Hollanders, krijgt een picknick aangeboden van een onverstaanbare Tiroolse familie en wordt verliefd op een jongeman uit de Venetiaanse adel. Dit alles voorziet de reiziger van een grote dosis verwijzingen en citaten uit klassieke mythes en oosterse sprookjes – die bij latere uitgaves gelukkig zijn voorzien van voetnoten voor de gewone sterveling die niet zo belezen is als meneer Beckford. Zodoende geeft William Beckford ons een aardig kijkje in het Europa waarin gepruikte koningen, feodale stelsels en ommuurde steden nog volop aanwezig zijn.

William Beckford was de zoon William Beckford sr. (1709-1770), de rijkste suikermagnaat die Engeland ooit heeft gekend. In tegenstelling tot diens vader was de jonge Beckford rustig en dromerig. Om zijn opleiding te voltooien ging de jongeman in de zomer van 1780 op Grand Tour. Eenmaal terug in Engeland zou Beckford zijn reisverslag publiceren, ware het niet dat hij vlak voor de uitgave, om onbekende redenen, de volledige oplage terugnam. Enkel een paar vrienden en vriendinnen vertrouwde hij zijn werk nog toe. In 1834 publiceerde hij alsnog een ingekorte versie van zijn reisverslag, waarbij hij – om tegemoet te komen aan een preutser wordend Engeland – onder andere de amoureuze passages schrapte. Pas na Beckfords dood werd de volledige uitgave van ‘Dreams, Waking Thoughts, and Incidents’ toch gepubliceerd. Beckford bracht de laatste jaren van zijn leven geïsoleerd door op het kasteel Fonthill Abbey met zijn Portugese ex-minnaar, een dwerg en een grote kunstverzameling.