Van Clooney naar kalend: de zoektocht naar Caesars uiterlijk

Misschien leek dit een zaterdag als alle anderen, maar dat was het niet! Vandaag is het 29 februari, een dag die maar eens in de vier jaar in je agenda staat. Deze schrikkeldag hebben we om het kalenderjaar gelijk te stellen met de eigenlijke draaiing van de aarde om de zon. Op die manier blijven de maanden gelijk lopen aan de seizoenen waarin zij vallen.De invoerder van het schrikkeljaar is Julius Caesar (100-44 v.Chr). Hij hervormde de kalender in 46 voor Christus, met eens in de twee jaar een extra dag in het jaar. In de zestiende eeuw is er door paus Gregorius XIII (1502-1585) nog wat geschuifeld aan de kalender, zodat hij gelijk is aan de onze, maar min of meer kun je zeggen dat we onze huidige jaarindeling te danken hebben aan de Romeinse dictator.

Om grondlegger van de schrikkeldag te eren stelt de ARTillerie vandaag de vraag: hoe zag Julius Caesar er uit? Dit is een vraag die menig archeoloog al lange tijd probeert uit te zoeken. Natuurlijk zijn er tal van portretten van Caesar gemaakt, maar het is nog maar de vraag of zij altijd betrouwbaar zijn. De meesten dateren namelijk van na zijn dood. Munten bieden ons meer zekerheid, omdat een groot deel hiervan wel gemaakt is tijdens het leven van de veldheer. Op deze denarius uit 44 voor Christus zien we een door ouderdom getekende man met ingevallen wangen, een haakneus en flink wat haar op zijn hoofd. Een beschrijving die niet overeenkomt met wat de enige geschreven bron ons vertelt over het uiterlijk van Caesar. In de eerste eeuw na Christus schreef Suetonius (ca. 69-122 n. Chr.) over Caesar dat hij zijn kaalheid probeerde te verbergen door zijn haren naar voren te kammen en dat zijn gezicht nogal vol was. Zou de huidige Amerikaanse president hier misschien een voorbeeld aan nemen?

Aangezien Suetonius zijn beschrijving meer dan honderd jaar na Caesars dood opschreef, is hij verre van betrouwbaar. Is er dan echt geen andere bron die ons het uiterlijk op die van de munten bevestigt of afwijst? Gelukkig wel! Één overgebleven buste komt uit de tijd van Caesar en wordt daardoor door archeologen als beste graadmeter beschouwt. Dit is de marmeren buste van Tusculum, nu te zien in Turijn. Hier zien we kalende man met ingevallen wangen en een kuiltje in het voorhoofd. Bij recent onderzoek is aangetoond dat Caesar leed aan een schedelafwijking, veroorzaakt bij de bevalling, die deze deformatie veroorzaakte.

Met al deze gegevens in het achterhoofd, kwam archeoloog Tom Buijtendorp in 2017 op het idee om het portret van Caesar te reconstrueren. Op basis van zijn onderzoek en een Caesarkop uit het de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, heeft de antropoloog Maja d’Hollosy vervolgens een levensechte gezichtsreconstructie gemaakt. We zien hier een kalende man met een klein gezicht, een kuil in de schedel en een kleine kin. Niet echt de George Clooney-achtige figuur die we kennen uit de stripboeken van Asterix en Obelix dus. Buijtendorp zegt zelf over het portret: “De nieuwe versie is evenmin een absolute waarheid, maar het biedt wel een geloofwaardig alternatief voor het gevestigde beeld.” En hier moeten we het tot nu toe dus mee doen. Tot er nieuwe bronnen aan het daglicht komen, die ons meer kunnen vertellen over Caesars uiterlijk.