Bliss (2020) door Ragnar Kjartansson: Is liefde ondertussen afgezaagd?

Nog voordat de krokusjes en konijnen de aarde weer ontspringen als prelude op de nabije lentekriebels, wordt in de winter de romantiek al gevierd. Deze dagen naderen het Valentijnsfeest, de dag waarop rozen worden uitgedeeld, harten worden gebroken en verloren liefdes elkaar weer vinden in een bonbondoosje. Hoewel niet iedereen zich laat meeslepen in de val van de chocolade-industrie, wordt er deze week door de meesten toch minstens stilgestaan bij de liefde. Ook de kunstenaar Ragnar Kjartansson (1976) neemt de bekende thema’s en clichés waaraan romantiek zich eindeloos schuldig maakt niet voor lief.

In Bliss (2020) wordt een overspelige man eindeloos vaak vergeven door zijn gracieuze vrouw. Het werk is een opgenomen film van een theaterstuk dat een enkele keer is opgevoerd. Een totaal van vijf zinnen uit de slotscène van Mozarts opera Het huwelijk van Figaro worden opgevoerd. En nog eens. En nog eens. Voor twaalf uur lang blijven de acteurs op het podium staan en geven de repetitieve show van hun leven. Net als de meeste Valentijnsdag Tradities: steeds weer hetzelfde liedje.

De acteurs blijven in hun rol, bekneld door korsetten en bekroond met poederpruiken. En dat terwijl ze helder zingend de hoogste tonen van de ladder blijven bereiken. Soms lopen lakeien de planken op en af met schalen eten, op een Ikea sticker onder een kelk na wordt nooit de vierde wand gebroken.

Het operastuk werd in New York opgevoerd anno 2020, maar de beelden ervan belanden eens in de zoveel tijd nog steeds in musea als onderdeel van een tentoonstelling. Zo ook afgelopen half jaar in Museum de Pont, te Tilburg. Daar speelde de twaalf uur durende video voor een half jaar op herhaling. Als men geluk had met de timing van het museumbezoek snoepte de Graaf tussen zijn regels door een aardbeitje, of schranste Kjartansson zelf een kippenpoot naar binnen. De kunstenaar treedt net als de rest van de acteurs voor de volle twaalf uur op, hijzelf als blozende dronkenlap.

En blozen, dat mag zeker, met zo’n schaamteloze presentatie van de grijsgedraaide Mozart als hedendaagse kunst. Met zijn spottende parodie op het eeuwenoude liefdesverhaal raakt Ragnar Kjartansson aan de oneindige herhalingen van thema’s in ons leven, en de dramatiek die wij hier telkens weer in zoeken.

Time changes everything was de naam van Kjartansson’s afgelopen tentoonstelling in de Pont. Tijd verandert zelfs een liefdestafereel dat tientallen of honderden keren wordt opgevoerd. De herhaling van Mozart bestaat uit clichés, toch blijkt geen uitvoering ervan hetzelfde te zijn. Iedere drie minuten wordt een nieuwe blik op het verzoenende echtpaar geboden, nooit staan ze op dezelfde plek, altijd is de scène in beweging. Hoe meer tijd bij de urenlange opera scène wordt besteed, hoe meer je de emotionele worsteling begrijpt.

Die worsteling in de liefde is maar al te bekend. Zo opzichtig cliché als een kartonnen tuin zijn onze westerse ritueeltjes ook, met rozen, boogschietende cupido’s en snoephartjes. Toch blijft men op Valentijnsdag maar wachten op een brief van de heimelijke minnaar. Wie weet komt die dit jaar wel! Wie weet is het deze keer nét anders…