Francisco Goya

Hieperdepiep, hoera! Vandaag, 30 maart, is de verjaardag van niemand minder dan de romantische schilder Francisco Goya! Hij betekende met werken zoals De Derde Mei van 1808 veel voor de kunstgeschiedenis. Dit schilderij wordt vandaag dan ook zeker even in het zonnetje gezet, evenals Goya’s Zwarte Schilderijen, een serie van veertien duistere werken. 

De Spaanse Francisco José de Goya y Lucientes, doorgaans bekend als Francisco Goya, werd geboren op deze dag in 1746 en stierf in april 1828. In zijn vroege tienerjaren werden zijn talenten al opgemerkt. Goya sloot zich in 1780 aan bij de Real Academia de Bellas Artes de San Fernando. Negen jaar later werd hij hofschilder van Karel IV, nadat diens vader in datzelfde jaar overleed. Deze positie bleef hij zelfs tot na de Spaanse Onafhankelijkheidsoorlog (2 mei 1808 tot 17 april 1814) behouden.

In deze gruwelijke oorlog, vielen de Fransen onder Napoleon Spanje binnen. Aanleiding voor misschien wel zijn bekendste werk, De Derde Mei van 1808, was de Franse inval in Madrid. Op dit doek schilderde Goya het Spaanse volk dat onder schot wordt gehouden door de Fransen. De hoofdfiguur, in de gele broek en wit hemd, heeft gaten in zijn handen en spreidt zijn armen. Dit doet sterk denken aan Christus’ stigmata en diens kruisiging. Hierdoor nemen de andere Spaanse figuren de rol van martelaar aan: zij sterven voor hun land, net zoals de christelijke martelaren bijna 1800 jaar daarvoor stierven voor hun geloof. Aan de andere kant worden de Franse schutters als identiteitsloze machines neergezet – we kunnen hun gezichten niet zien, dus we hebben geen emotionele band met deze figuren. 

In zijn latere jaren werd Goya doof, blind en gedeeltelijk verlamd. Van deze laatste twee handicaps herstelde hij, maar zijn depressie bleef standhouden. Deze was voornamelijk te danken aan de traumatische oorlog met Napoleon. Bovendien was Goya al tweemaal hersteld van een ernstige ziekte, waarvan hij voortdurend bang was dat die hem binnenkort toch de kop zou gaan kosten. Zijn continue angst en pessimistische kijk op het leven (en de mensheid in het algemeen) komen heel sterk naar voren in zijn Zwarte Schilderijen: de veertien fresco’s die hij schilderde op de muren van zijn boerenhuis, de Quinta del Sordo, oftewel het Huis van de Dove Man. Deze werken zijn in donkere en grauwe kleuren geschilderd, en beelden vaak angstaanjagende figuren af die er vrij dreigend uitzien.

Een indrukwekkend voorbeeld hiervan is Saturnus die zijn zoon verslindt. Hierin wordt het geweld van Saturnus afgebeeld: hij scheurt de arm van zijn al onthoofde zoon er met veel agressie af. Zijn ogen puilen uit, en het lijkt net alsof hij in een manische episode zit en tot alles in staat is. Jij als beschouwer voelt je bang en machteloos door dit misselijkmakende tafereel; Goya voelde zich waarschijnlijk precies zo toen hij dit schilderde. De oud-Griekse naam voor Saturnus, Kronos, zou overigens een verwijzing kunnen zijn naar de benaming voor de tijd: Chronos. Goya zou hiermee diens afgunst en wanhoop voor zijn eigen tijd kunnen uitdrukken.

Twee oude mannen die soep eten en Twee vrouwen en een man mogen ook zeker niet uit dit lijstje van schilderingen met angstaanjagende figuren ontbreken. Wil je deze werken in het echt bewonderen en vooral goed op je in laten werken? Breng dan vooral een bezoek aan het Museo del Prado in Madrid als je daar toevallig een keer in de buurt bent!