Regenboog

Iedereen kent het wel: de zon die door de grijze regenwolken doorbreekt en in de natte druppels talloze kleuren creëert. Als kind vond ik dit wonderbaarlijk. Hoe konden deze kleuren zich vormen in de lucht? De regenboog bleef voor mij altijd een indrukwekkend natuurverschijnsel. Toen ik op excursie dit schilderij tegenkwam was ik verbijsterd. Hoe kon iemand zo eenvoudig maar toch zo helder een regenboog schilderen? Daarom heb ik voor mijn kunstestafette gekozen voor de Regenboog van Jan Andriesse. 

Jan Andriesse (1950-2021) had het voorstel om voor de vergaderzaal van de Raad van State een schilderij te maken. Andriesse vroeg zich af: ‘wat vindt de koningin het mooiste in de natuur om naar te kijken?’ Hij kwam tot een enkel antwoord: de regenboog. Dit simpele antwoord was voor hem, na maanden peinzen, het mooiste stukje van de natuur. Andriesse was gedreven dit ontastbare tijdelijke fenomeen vast te leggen ondanks dat zijn voorstel was afgewezen. Maar hoe beeld je een regenboog af? Iedereen zou in eerste instantie denken aan het halfrond kleurenspectrum bovenop twee wolkjes, wat we maar al te goed uit onze kindertijd herkennen. Maar hoe kan je iets vastleggen, wat je wel kan zien, maar wat niet tastbaar is? Hoe kan je de essentie van een regenboog grijpen? Een regenboog is toch enkel de weerkaatsing van zonlicht tegen de regendruppels? Hoe geef je licht weer?

Andriesse is geboren in Jakarta in 1950. Hij studeerde aan de Vrije Academie in Den Haag (1968-1970) en later in Haarlem aan de Ateliers (1970-1972). Hij woonde enige tijd in New York, waarna hij in de jaren tachtig naar Amsterdam verhuisde. 

De kunstwerken van Andriesse ogen abstract en soms geometrisch, maar gaan eigenlijk altijd over de waarneming. Hij betrekt daarbij ook de wetenschap in zijn werk. Hij kijkt met een geïnteresseerd oog terug naar de klassieke oudheid, maten, meetkundige verhoudingen en de gulden snede. Hiermee is Andriesse in zijn werk op zoek naar elementen zoals licht, stilte en zwaartekracht.

Andriesse schilderde dit werk, de Regenboog, in 1995. Dit grote doek vol overlopende kleuren is maar liefst drieënhalf bij ongeveer zes meter groot. De kunstenaar schilderde dit werk na vele observaties van het licht. Van tevoren maakte hij talloze studies van het weerspiegelende water waarop hij met zijn woonbootje woonde. De continue verandering van het water en haar reflectie van licht was voor Andriesse een bron van inspiratie. Andriesse is op zoek naar het beweeglijke en veranderlijke van het licht. 

“Ik zoek al veranderend en weet het pas als ik het zie. Wanneer het goed gaat, gaan de meeste dagen voorbij met het kijken naar het veranderen van het licht en naar het drogen van de verf.”

Jan Andriesse

Het viel Andriesse op dat in de vroege ochtend het licht meer koude tinten bevatte, en in de namiddag juist warme tinten. Het werk moet dan ook in het daglicht getoond worden volgens de kunstenaar. Overdag versmelt het licht met de vele kleuren op het  doek.

Wanneer je voor dit werk staat verdwalen je ogen. De brede pastelkleurige stroken lopen onopmerkelijk in elkaar over. Je probeert automatisch de kleuren van elkaar te scheiden, maar dit is onmogelijk. Zoals de kleuren van de vroege avondlucht in elkaar overlopen zijn ook deze kleurveranderingen zijn haast onopmerkelijk. Het hele werk is glad gemaakt. Verfsporen en kwaststreken zijn weggewerkt waardoor het hele doek egaal wordt en daarbij zijn tastbaarheid nog meer verliest. Je ogen kunnen zich niet focussen als je voor dit werk staat. Ze zoeken naar een tastbaar punt, maar dit punt is niet te vinden, zoals je het ook niet kan vinden wanneer je tegen het licht inkijkt. Het werk is met daglicht vrijwel letterlijk oogverblindend. 

Andriesse slaagt erin om het ontastbare van licht weer te geven. Zijn regenboog is net zo ongrijpbaar als het natuurlijke verschijnsel. Andriesse geeft geen werkelijke regenboog weer, maar laat zien wat een regenboog is: een spectrum van licht. De regenboog van Andriesse lijkt te stralen van het licht.

Bij deze nomineer ik Mieke van der Meiden voor de kunstestafette. Ik ben heel benieuwd wat zij te vertellen heeft over een kunstwerk dat haar ten diepste interesseert.