Marie-Antoinette tussen huis en staat
Marie-Antoinette tussen huis en staat
Toen Elisabeth Vigée-Le Brun haar schilderij ‘Marie-Antoinette en Chemise’ tentoonstelde op de Parijse Salon van 1783, werd het doek snel na de opening weer verwijderd. Op het doek stond de Franse koningin afgebeeld in een losse jurk, wat destijds de indruk opwekte van een onderjurk. Dit type jurk was op dat moment in Engeland in de mode en werd geassocieerd met situaties als een picknick op het platteland. Deze buitenlandse mode contrasteerde met het formele en korsetdragende standaard in Frankrijk en werd niet gezien als passend bij een koningin. Van vorstelijke portretten werd namelijk verwacht dat de geportretteerde neergezet werd als een toonbeeld van deugd en autoriteit en representatief voor de staat. Informele portretten van vorsten bestonden wel, maar waren bedoeld voor de privésfeer. Het exposeren van het werk in de Salon vormde op deze manier een probleem, want het karakter van het werk was voor de situatie ongepast.
De nonchalantie en lichtzinnigheid van Marie-Antoinette en Chemise riepen associaties op met haar verblijven in het Klein Trianon, dat destijds fungeerde als het retraitegebouw van de koningin. Op deze plek werden alleen leden van haar naaste kring uitgenodigd en oefende Marie-Antoinette zelf zeggenschap uit. Voor critici was dit een uiting van het ontlopen van verantwoordelijkheid en een plek waar vrouwen zich mannelijke autoriteit toe konden eigenen. Net zoals bij het portret, riep het Klein Trianon weerstand op.
Het Klein Trianon werd tussen 1762 en 1768 gebouwd door de Franse architect Ange-Jacques Gabriël, in opdracht van Lodewijk XV. De koning had het Klein Trianon weer op verzoek van de markiezin de Pompadour laten bouwen, een van zijn maîtresses. Zij stierf echter voor de voltooiing en het gebouw is dan ook door de koning ingehuldigd samen met Madame du Barry, zijn nieuwe maîtresse. Na het overlijden van Lodewijk XV kreeg Marie-Antoinette in het jaar 1774 het Klein Trianon cadeau van haar man Lodewijk XVI en gaf ze onmiddellijk de opdracht tot een pittoreske Anglo-Chinese tuin.
Het domein van het Klein Trianon is een plek die zich vormde naar vrouwelijke idealen, maar evengoed een plek waar de Franse genderrollen, bewust of onbewust, uitgedaagd werden. Het was ten eerste een oord bedoeld voor vrouwen, volledig onder leiding van Marie-Antoinette, wat reflecteert met Julie uit Rousseaus roman ‘Julie, ou la nouvelle Hélöise’. Het domein belichaamde de verlichtingsidealen over moederschap en huiselijkheid die destijds voornamelijk een vrouwelijke zaak waren. Daar stond tegenover dat het Klein Trianon achteraf juist heeft bijgedragen aan het verslechterende imago van Marie-Antoinette. Het gebrek aan transparantie en de vrijheid die de koningin kreeg om veranderingen aan te brengen gaven critici de indruk dat het een plek was waar vrouwen zich mannelijke autoriteit konden toe-eigenen en was daarmee in de ogen van diezelfde critici een gevaar voor Frankrijk. Marie-Antoinette stapte in dit geval dus onbedoeld buiten de aangemeten genderrol die voor haar als koningin bedoeld was.
Wat Marie-Antoinette en Chemise en het Klein Trianon laten zien, is dat er vele struikelblokken waren voor vrouwen in de positie van koningin. Terwijl ze moesten voldoen aan de maatschappelijke verwachten van het vrouw-zijn, moesten ze zich ook navigeren door een door mannen gedomineerd politiek veld en proberen daar een rol in te vinden.
Lindsay Beelen, op basis van haar bachelorscriptie.-
- Elisabeth Louise Vigée Le Brun, Marie-Antoinette en chemise, 1783, olieverf op doek, 89.8 × 72 cm, Kronberg: Hessische Hausstiftung.
-
- Het landgoed van het Klein Trianon te Versailles, Frankrijk. Auteursrecht: Drone Press/Château de Versailles
0 reacties