Adam van Vianen kan het allemaal!

De kwabstijl in de toegepaste kunst: opvallend door zijn kraakbeenachtige vormen die lijken te smelten terwijl we toekijken. De bloeitijd van deze renaissancistische substijl ligt tussen 1610 en 1650. Een zilversmid die erg belangrijk was voor de opkomst van deze stijl was Adam van Vianen (1568-1627). Samen met zijn broer Paulus (1570-1613) vervaardigde hij enorm veel werken in de kwabstijl. Een bijzonder smeedwerk van zijn hand is een kan die hij speciaal voor zijn overleden broer maakte.

Deze kan, gemaakt van verguld zilver, smeedde Adam in opdracht van het Amsterdamse zilversmidsgilde. Dit is opvallend, aangezien Adam werkzaam was in Utrecht en daar sinds 1590 bij het zilversmidsgilde zat. De verschillende gildes concurreerden met elkaar, dus zo’n verzoek was ongebruikelijk. Desalniettemin smeedde Adam deze kan, ook vanwege de hoge reputatie als zilversmid die zijn broer had gehad. Paulus had zich namelijk al eerder aan de kwabstijl gewaagd, wat Adam inspireerde tot deze specifieke vormgeving van de kan. 

Bijzonder aan dit werk is dat het van één stuk zilver gemaakt is. Het is een van de belangrijkste werken binnen de kwabstijl. Typische kwabkenmerken die terugkomen in dit maaksel zijn de vloeiende vormen die op de asymmetrische kan voor veel dynamiek zorgen. Bovendien zijn de in de kwabstijl gebruikelijke kraakbeenachtige motieven aangebracht, bijvoorbeeld op het deksel en de voet. Deze ornamenten doen een beetje denken aan oorschelpen. Op de voet staat een aapje dat de cuppa draagt. Het aapje lijkt vanuit de voet voort te vloeien in de cuppa zelf, waarin allerlei golvende ornamenten en organische vormen zijn verwerkt. Het oor bestaat uit een sierlijk buigende vrouwenfiguur. Op het golvende deksel zit een steel die naar boven lijkt te groeien en het volledige werk in balans brengt. Als de steel weg zou vallen, zou het aapje gegarandeerd zijn balans verliezen.

In deze bijzondere kan komt het vakmanschap van Adam van Vianen duidelijk naar voren. Meer creaties van deze man zijn te vinden in het Rijksmuseum Amsterdam, het Rijksmuseum Twenthe, en natuurlijk het Centraal Museum in zijn geboortestad: Utrecht.